Η Ν.Δ. σε κρίσιμο σταυροδρόμι

Μετά την εκλογική ήττα της 4ης Οκτωβρίου, η Νέα Δημοκρατία, πέραν της αναζήτησης νέου αρχηγού, θα πρέπει να προχωρήσει στην επικαιροποίηση των ιδεολογικών της αρχών και στον εκσυγχρονισμό της οργανωτικής της δομής και λειτουργίας. Μόνον έτσι θα μπορέσει ξανά να γίνει πλειοψηφικό ρεύμα στην κοινωνία με αξιόπιστες πολιτικές προτάσεις για τις μεγάλες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η χώρα μας. Η συζήτηση αυτή πρέπει, κατά τη γνώμη μου, να εστιάσει στους ακόλουθους άξονες:

1. Ιδεολογία

Η Ν.Δ. πρέπει να απαλλαγεί από τον διαχειριστικό κυβερνητισμό, δηλαδή την τακτική που περιορίζεται στην ανάληψη, διαχείριση και νομή της εξουσίας και να ξαναπεράσει στην παραγωγή πολιτικής και ιδεολογίας. Το ιδεολογικό στίγμα της ελληνικής Κεντροδεξιάς είναι σαφές. Οριοθετήθηκε στο Συνέδριο της Χαλκιδικής το 1979. Η Ν.Δ. είναι ένα φιλελεύθερο δημοκρατικό κόμμα, που πιστεύει ότι «η ιδανική πολιτεία είναι εκείνη που συνδυάζει την ελευθερία με την κοινωνική δικαιοσύνη».

Η Ν.Δ. πιστεύει στην ελεύθερη δημοκρατική οικονομία, «προσανατολισμένη στο οικονομικό σύστημα που επικρατεί στις δημοκρατικές χώρες της Ευρώπης», με το κράτος να παρεμβαίνει «για να εξισορροπεί τις οικονομικές και κοινωνικές αντιθέσεις και να περιορίζει τις ανισότητες».

Σήμερα, πρέπει να διατυπωθεί με σαφήνεια το πολιτικό σκέλος της φιλελεύθερης ιδεολογίας μας που αφορά στα κοινωνικά ζητήματα που έχουν να κάνουν με τις ατομικές ελευθερίες και τα ανθρώπινα δικαιώματα στις νέες συνθήκες της παγκοσμιοποίησης, των μεταναστευτικών ρευμάτων, της πολυπολιτισμικότητας και των κλιματικών αλλαγών. Πρέπει, επίσης, να ενσωματωθούν ξανά στον πολιτικό λόγο μας οι παραδοσιακές αξίες για την ασφάλεια και την ευταξία ως δημόσια αγαθά η προάσπιση των οποίων είναι αναγκαία προϋπόθεση για την ελευθερία του ατόμου και την ευημερία της κοινωνίας.

-Παράδοση - Συντήρηση ή Εκσυγχρονισμός - Μεταρρύθμιση

Ο ιδρυτής της Νέας Δημοκρατίας, χωρίς να αρνείται τα πλούσια νάματα της ελληνικής παράδοσης και παρ' ότι χαρισματικός ο ίδιος, τα ενσωμάτωσε σε ένα μεταρρυθμιστικό πλαίσιο με την εδραίωση ορθολογικών δημοκρατικών θεσμών και δομών και την ένταξη της χώρας στην ενωμένη Ευρώπη. Αντί να συνεχιστεί η μεταρρυθμιστική του πορεία με κεκτημένο το πλαίσιο και την κατεύθυνση που είχε θέσει, δεν έγινε το επόμενο βήμα της βελτίωσης της ποιότητας και της λειτουργίας των μεταπολιτευτικών θεσμών. Στο κόμμα, οι αποφάσεις έγιναν έρμαια του συσχετισμού δυνάμεων και των ισορροπιών. Στο κράτος, οι πιέσεις οργανωμένων συμφερόντων και οι διαπροσωπικές στρατηγικές απέτρεψαν τη συνολική μεταρρύθμισή του, δηλαδή την παγίωση ενός προβλεπτού, νομοκρατικού, ορθολογικού πλαισίου. Επιπλέον, η κυριάρχηση του μιθριδατισμού και του ιδιωτικού κυνισμού έχουν οδηγήσει στην έξαρση κοινωνικά ανάλγητων συμπεριφορών, όπως η φοροδιαφυγή και η βία σε όλα τα επίπεδα. Η νέα ηγεσία θα πρέπει να συνθέσει τα δύο αυτά ρεύματα ενσωματώνοντας τον πλούτο της παράδοσης χωρίς τις αδράνειες και τις στρεβλώσεις της σε ένα εκσυγχρονιστικό μεταρρυθμιστικό πρόταγμα. Ένα πρόταγμα που θα ανατρέπει τη φθορά των θεσμών του δημοσίου χώρου και θα αντισταθμίζει τον υλικό ευδαιμονισμό με άλλες υψηλότερες αξίες.

-Απενοχοποίηση της παράταξης

Η Ν.Δ. πέτυχε να θέσει το δημοκρατικό πλαίσιο της μεταπολίτευσης. Η υποδειγματική διαδικασία μετάβασης σε ένα πολιτικό σύστημα με την απρόσκοπτη λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών, η «δημοκρατία της μεταπολίτευσης» είναι η πρώτη δημοκρατία στη χώρα μας χωρίς θεσμικές πολιτειακές κρίσεις και παλινδρομήσεις και φέρει τη σφραγίδα της Ν.Δ. και του ιδρυτή της.

Αλλά και γι' αυτό το επίτευγμα, η Κεντροδεξιά απεδέχθη τη σύλληψη της Αριστεράς ότι επιστρέφει για να διορθώσει το αμαρτωλό, μετεμφυλιακό, ιστορικό της παρελθόν, με συνέπεια να βαδίζει ακόμη απολογούμενη στους μεγάλους ηττημένους της Ιστορίας. Βαδίζει απολογούμενη όχι για τις κορυφαίες στρατηγικές της επιλογές που δικαιώθηκαν ιστορικά, αλλά για περιστασιακές στρεβλώσεις και συμπεριφορές, αναπόφευκτες στη ροή της Ιστορίας όπου το ατελές ον, ο άνθρωπος, είναι πρωταγωνιστής.

Το «ιστορικό αφήγημα» ειπωμένο από τους άλλους έχει διαμορφώσει συλλογική ενοχική συνείδηση, που με τη σειρά της διαμόρφωσε στρατιές στελεχών. Πρέπει να υπάρξει μια ιστορική τομή, με την προώθηση νέας γενιάς στελεχών που χωρίς να κατέχουν το αλαζονικό αλάθητο της δικής τους αλήθειας θα μπορούν να διαλέγονται με τα άλλα ιδεολογικά ρεύματα χωρίς ίχνος ιστορικής και ιδεολογικής ενοχής.

2. Οργανωτική δομή

Ο ίδιος ο ιδρυτής του κόμματος θέλησε να ενταφιάσει την παράδοση του αρχηγικού κόμματος και να θέσει τις βάσεις της δημοκρατικής οργάνωσής του, όπως χαρακτηριστικά ανέφερε στη Διακήρυξη του Οκτωβρίου του 1977: «Μολονότι έχει ιδρυθεί από μία προσωπικότητα, η Ν.Δ. δεν είναι ούτε προσωπικό ούτε περιστασιακό κόμμα. Οργανώνεται, διαρθρώνεται και λειτουργεί δημοκρατικά. Δεν ταυτίζει την τύχη του με την τύχη της ηγεσίας του γιατί φιλοδοξεί να είναι επί μακρόν χρόνον η σπονδυλική στήλη της εθνικής μας ζωής».

Σήμερα, οι συνθήκες απαιτούν ένα κόμμα που θα αντλεί νομιμοποίηση από ορθολογικές δημοκρατικές δομές και διαδικασίες και δεν θα βασίζεται στο προσωπικό χάρισμα του εκάστοτε ηγέτη. Ένα κόμμα ανοιχτό, δημοκρατικό, συμμετοχικό. Με όργανα με θητεία, όπου οι άξιοι θα εκλέγονται χωρίς λίστες και γραμμές, όπου τα συλλογικά όργανα θα λειτουργούν, ο δημοκρατικός διάλογος θα ανθεί, οι ιδέες θα συντίθενται, θα υπάρχει λογοδοσία και αξιολόγηση ανθρώπων, ιδεών, πολιτικών. Η δημιουργία ενός σύγχρονου ανοιχτού κόμματος είναι η ευθύνη που μας αναλογεί για να φύγει η χώρα και το πολιτικό μας σύστημα από τη θεσμική υπανάπτυξη.

Το παρόν άρθρο δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή της Κυριακής» στις 8/11/2009

Κωνσταντίνου Aρβανιτόπουλος

Καθηγητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και

Γενικός Διευθυντής του Ινστιτούτου Δημοκρατίας

Κωνσταντίνος Καραμανλής